Μήπως είναι το παιδί μου κακομαθημένο;

Ποιος δεν έχει γυρίσει το κεφάλι του να δει τη σκηνή με το παιδάκι που κλαίει και χτυπιέται στο πάτωμα του σούπερ μάρκετ για να του αγοράσει η μαμά του τη σοκολάτα που θέλει; Και ποιος δεν έχει κοντοσταθεί για να δει αν η μαμά τελικά θα ενδώσει και θα του αγοράσει αυτό που θέλει; Αυτή και πολλές παρόμοιες σκηνές που εκτυλίσσονται σε εστιατόρια, μαγαζιά, φιλικά σπίτια, την παιδική χαρά, το ίδιο το σπίτι του παιδιού περιγράφουν την εικόνα του κακομαθημένου παιδιού.

Το κακομαθημένο παιδί δεν είναι ένα παιδί που το αγαπούν όλοι πάρα πολύ και δεν του χαλάνε χατήρι, αλλά είναι ένας μικρός τύραννος, ένα απείθαρχο παιδί που ξέρει να χειρίζεται τους άλλους και με το οποίο συνήθως είναι δυσάρεστο να συνυπάρχει κανείς για πολύ.

Τα χαρακτηριστικά του κακομαθημένου παιδιού


Δεν ακολουθεί τους κανόνες, δε συμμορφώνεται με λογικές προτάσεις

Δεν αντιδρά στο 'μη', 'όχι', 'σταμάτα' ή άλλες εντολές

Διαμαρτύρεται για όλα

Επιμένει να γίνουν τα πράγματα όπως το ίδιο θέλει

Έχει άδικες ή υπερβολικές απαιτήσεις από τους άλλους

Δε σέβεται τα δικαιώματα των άλλων

Προσπαθεί να ελέγχει τους άλλους

Νευριάζει εύκολα

Γκρινιάζει και έχει συχνά ξεσπάσματα θυμού

Διαρκώς διαμαρτύρεται ότι βαριέται

Γιατί τα παιδιά γίνονται κακομαθημένα;
Η βασική αιτία για την οποία ένα παιδί γίνεται κακομαθημένο σχετίζεται με το στυλ διαπαιδαγώγησής του από τους γονείς.

Οι υπερβολικά επιεικείς γονείς που τα επιτρέπουν όλα, δε βάζουν όρια, δεν θέτουν και δεν τηρούν συγκεκριμένους κανόνες (αλλά ακόμα κι αν βάλουν εκ των υστέρων, στην απόγνωσή τους, κάποιον κανόνα τον καταπατούν πολύ γρήγορα) και που υποχωρούν στη γκρίνια ή τα ξεσπάσματα θυμού του παιδιού τους, είναι αυτοί που με τη συμπεριφορά τους δημιουργούν ένα κακομαθημένο παιδί.

Αν οι γονείς δίνουν από πολύ νωρίς μεγάλη δύναμη στο παιδί και του μαθαίνουν να επικεντρώνεται στον εαυτό του, ευνοώντας την ανάπτυξη του εγωισμού, ενώ παράλληλα δεν του μαθαίνουν να λειτουργεί συνεργατικά και σε ένα ορισμένο πλαίσιο κανόνων που λαμβάνουν υπόψιν τους και τις ανάγκες των άλλων, το παιδί γίνεται κακομαθημένο.

Η συμπεριφορά του κακομαθημένου παιδιού έχει αρνητικές συνέπειες μόνο στους γύρω του ή και στον εαυτό του; 
Πέρα από το γεγονός ότι η συμπεριφορά του κακομαθημένου παιδιού επηρεάζει αρνητικά τους γύρω του, μικρούς και μεγάλους, έχει και αρνητικές συνέπειες για το ίδιο το παιδί.

Το κακομαθημένο παιδί μαθαίνει να βασίζεται πάντα στους άλλους για την εκπλήρωση όλων των επιθυμιών του, με αποτέλεσμα να μη μπαίνει ποτέ στον κόπο να προσπαθήσει μόνο του. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν αποκτά αυτοπεποίθηση και δε μαθαίνει να βασίζεται στις δυνάμεις του.

Ακόμα, το κακομαθημένο παιδί είναι διαρκώς σε κατάσταση εκνευρισμού, διότι μονίμως προσπαθεί να πετύχει κάτι περισσότερο και ξοδεύει πολύ χρόνο προκειμένου να βρει τον δυσλειτουργικό τρόπο να το καταφέρει.

Το πολύ κλάμα, τα μούτρα, η γκρίνια και τα ξεσπάσματα που χρησιμοποιεί ως τρόπους για να πετύχει το στόχο του παγιώνονται και μέσα του και αρχίζει να 'βλέπει' τον εαυτό του μέσα από αυτά τα επίκτητα χαρακτηριστικά.

Η κοινωνική ζωή του κακομαθημένου παιδιού επίσης υποφέρει, μια που τα άλλα παιδιά δεν έχουν υπομονή μαζί του και τη διάθεση να του κάνουν μονίμως από τα χατήρια. Με αυτό τον τρόπο το κακομαθημένο παιδί όχι μόνο απομονώνεται από τους συνομήλικους, αλλά χάνει μια σημαντική ευκαιρία να εξασκήσει τις κοινωνικές του ικανότητες στην ώρα τους, κάτι που θα φανεί και αργότερα στη ζωή του, όταν θα έχει διαπροσωπικές δυσκολίες ως έφηβος κι ενήλικας.

Η πορεία της συμπεριφοράς του κακομαθημένου παιδιού
Αν δε γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, όταν θα φτάσει στη σχολική ηλικία το παιδί αυτό θα βρεθεί αντιμέτωπο με δυσκολίες που οφείλονται στην κακομαθημένη συμπεριφορά του.

Τα κακομαθημένα παιδιά συνήθως είναι αγενή, εγωιστές και αυταρχικά. Τα άλλα παιδιά δε συμπαθούν και δε θέλουν να παίξουν με ένα κακομαθημένο παιδί που δεν ξέρει να συνεργάζεται, τα θέλει όλα δικά του και θυμώνει αν δε γίνει το δικό του.

Αλλά και οι ενήλικες δεν συμπαθούν ιδιαίτερα τα κακομαθημένα παιδιά για τους ίδιους λόγους και επιπλέον γιατί έχουν υπερβολικές απαιτήσεις. Ακόμα και οι γονείς φτάνουν σε σημείο να έχουν δυσκολία να αποδεχτούν τη συμπεριφορά και το χαρακτήρα του παιδιού τους.

Επειδή ακριβώς έχουν δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις με τα άλλα παιδιά κι ενήλικες, τα κακομαθημένα παιδιά σύντομα γίνονται δυσαρεστημένα. Συχνά δείχνουν μειωμένη διάθεση και κίνητρα για μάθηση και τα παρατάνε όλα εύκολα.

Στην εφηβεία είναι πιθανό να πειραματιστούν με τσιγάρα, αλκοόλ και ναρκωτικά. Γενικότερα, κακομαθαίνοντας ένα παιδί οι γονείς δεν το προετοιμάζουν για τις απαιτήσεις του πραγματικού κόσμου εκτός σπιτιού.

Πώς να μην... κακομάθετε το παιδί σας
Βάλτε όρια και κανόνες ανάλογα με την ηλικία του.

Μην αισθάνεστε ενοχές κάνοντας κάτι τέτοιο.

Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά επιζητούν σταθερότητα από τους γονείς τους και συχνά τους τεστάρουν για να διαπιστώσουν αν οι γονείς πράγματι τηρούν αυτά που λένε. Κάτι τέτοιο δημιουργεί αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας στο παιδί.

Δείξτε αγάπη, αλλά σταθερότητα και συνέπεια στις αποφάσεις σας (που θα πρέπει να είναι πάντα λογικές).

Οι απαγορεύσεις είναι απαραίτητες από μικρή ηλικία, διότι τα παιδιά αρχικά χρειάζονται τα εξωτερικά 'όχι' και 'μη', μέχρι να μάθουν στον αυτοέλεγχο και την αυτοπειθαρχία.

Η συνεργασία του παιδιού με τους γονείς στο θέμα των βασικών κανόνων θα πρέπει ν' αρχίσει ήδη από την προσχολική ηλικία (έτσι το παιδί δεν θα έχει δυσάρεστες εκπλήξεις όταν ξεκινήσει το σχολείο).

Μερικές αποφάσεις/κανόνες των ενηλίκων δεν επιδέχονται διαπραγματεύσεις (πχ το παιδί θα πρέπει να κάθεται στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου στο ειδικό καρεκλάκι ή με ζώνη ασφαλείας).

Άλλες φορές, πάλι, καλό είναι να έχει το παιδί τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε δυο πράγματα τα οποία οι γονείς ήδη εγκρίνουν (πχ τι είδους πρωινό να φάει, δημητριακά ή φρυγανιές με μέλι, ή να φορέσει το μπλε ή το καφέ παντελόνι).

Διακρίνετε ανάμεσα στις ανάγκες κι επιθυμίες του παιδιού: οι ανάγκες συμπεριλαμβάνουν την ανακούφιση από το αίσθημα της πείνας, της δίψας, του πόνου και του φόβου και οι γονείς θα πρέπει ν' ανταποκρίνονται άμεσα σε αυτές, ειδικά όταν συνοδεύονται από κλάμα.
Όταν το παιδί κλαίει γι' άλλο λόγο συνήθως πρόκειται για επιθυμίες και δεν είναι κάτι σοβαρό. Το κλάμα είναι μια φυσιολογική αντίδραση στην αλλαγή και την απογοήτευση. Όταν το παιδί κλαίει την ώρα που έχει κι ένα ξέσπασμα θυμού θα πρέπει να το αγνοήσετε. Δείξτε κατανόηση για τα συναισθήματά του (καταλαβαίνω ότι νευρίασες) αλλά μην ενδώσετε να του κάνετε κάποιο παράλογο χατήρι.

Αντιδράστε στο έξτρα κλάμα του παιδιού σας όταν επιμένετε στους βασικούς κανόνες δίνοντας στο παιδί σας περισσότερη αγκαλιά, προσοχή και ποιοτικό χρόνο όταν δεν κλαίει.

Μην επιτρέπετε στα ξεσπάσματα θυμού να λειτουργήσουν (πχ ουρλιαχτά, κλάματα, χτύπημα των ποδιών στο πάτωμα, κράτημα αναπνοής, κλπ.), ενδίδοντας στις απαιτήσεις του παιδιού, απλά αγνοήστέ το.

Μάθετε στο παιδί σας να αντιμετωπίζει τη βαριεστημάρα του και να μάθει να ευχαριστιέται και με τον εαυτό του (εσείς προσφέρετε παιχνίδια, χαρτιά, μπογιές και το παιδί πρέπει να τα απασχοληθεί κάποια στιγμή μόνο του).

Μάθετε στο παιδί σας να έχει υπομονή και να περιμένει.

Μην υπερπροστατεύετε το παιδί σας από τις καθημερινές μικροδυσκολίες, επιτρέψτε του να τις χειριστεί (στην αρχή με τη βοήθειά σας), ώστε να μάθει στη συνέχεια ότι μπορεί να ανταπεξέρχεται και μόνο του.

To μοναδικό μας χαλί

Θα πρέπει να ξέρουμε όλοι ότι η διαφορετικότητα

κεντάει ένα πλούσιο χαλί,

και πρέπει να καταλάβουμε πως όλοι οι κόμποι του χαλιού

 έχουν ισότιμη αξία,

ανεξάρτητα από το χρώμα τους.

Maya Angelou, 1928-, Αφροαμερικανίδα ποιήτρια & συγγραφέας

Τα παιδιά με ΔΕΠ και το σχολείο

Οι      παρακάτω ιδέες και προτάσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά με Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠ) στη μελέτη και την οργάνωση του χρόνου τους.  

1. Ανάπτυξη στόχων και στρατηγικών

·         Να είστε ειλικρινείς.  Μαζί με το παιδί αναγνωρίστε τι το δυσκολεύει όταν μελετά και προσπαθεί να κάνει τις εργασίες του. 

·         Βάλτε στόχους για να ξεπεράσει το παιδί αυτές τις δυσκολίες.  Αυτοί οι στόχοι πρέπει να είναι συγκεκριμένοι και ξεκάθαροι.  Για παράδειγμα, «θέλω να γίνω καλύτερος στην ορθογραφία» είναι μεν ένας στόχος αλλά δεν λέει πώς θα τον πετύχει το παιδί.  Αντίθετα, λέμε «θα διαβάζω κάθε μέρα την ορθογραφία μου».

·         Να είστε δημιουργικοί και να επιλέγετε στρατηγικές που ταιριάζουν στην προσωπικότητα του παιδιού (γι αυτό είναι απαραίτητο να συμμετέχει και το παιδί σε αυτή τη διαδικασία).  Αν το παιδί, για παράδειγμα,  είναι υπερκινητικό, μπορεί να κάνει συχνά διαλείμματα και να περπατάει λίγο.

·         Πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένη ώρα και μέρος που το παιδί θα μελετά.

·         Αν το παιδί ξεχνά συχνά τα βιβλία του στο σχολείο, δείτε αν μπορείτε να έχετε κάποια από αυτά διπλά, ώστε να είναι πάντα στο σπίτι.

2. Προτεραιότητες 

·         Θυμίστε το παιδί ότι δεν μπορεί να τα κάνει όλα ταυτόχρονα. Αποφασίστε μαζί του τι πρέπει να κάνει πρώτα και τι μετά.  Καλό είναι να είστε ρεαλιστές όσον αφορά στο χρόνο που έχει το παιδί.  Μπορείτε μαζί να χρησιμοποιείτε μία ατζέντα ώστε να οργανώσει το χρόνο του.  Αν έχει αγγλικά τη Δευτέρα μετά το σχολείο, θα πρέπει να τα έχει μελετήσει από την Κυριακή.  Αυτά μπορούν να σημειωθούν στην ατζέντα του όπως εσείς θα σημειώνατε τα επαγγελματικά σας ραντεβού.

·         Θέστε κανόνες και βοηθήστε το παιδί να τους ακολουθήσει προσφέροντας μικρές επιβραβεύσεις και τονίζοντας τα θετικά της προσπάθειάς του.  Αν για παράδειγμα, θέλει να πάει στο φίλο του ενώ δεν έχει μελετήσει, μπορείτε να συμφωνήσετε μαζί του ότι θα επισκεφτεί το φίλου του όταν μελετήσει 2-3 από τα μαθήματά του.  Του εξηγούμε ότι έτσι θα έχει πιο πολύ χρόνο να παίξει μαζί του, από το να μην είχε μελετήσει καθόλου και να βιαζόταν να γυρίσει στο σπίτι.  Έτσι το παιδί θα βρει κίνητρο για να μελετήσει στην αρχή λίγα μαθήματα και μετά όλο και περισσότερα αφού θα συνειδητοποιεί ότι έτσι έχει λιγότερο άγχος.

·         Κάθε μέρα, στη μία μεριά του γραφείο το παιδί μπορεί να βάζει τις εργασίες που έχει να κάνει.  Καθώς θα ολοκληρώνει κάθε μία από αυτές, θα τις μετακινεί στην άλλη μεριά του γραφείου κι έτσι θα ξέρει τι έχει κάνει και τι του μένει.  Επίσης, μπορεί να υπάρχει και ένας κανόνας που να λέει ότι πρέπει να ολοκληρώσει μια εργασία ή ένα μάθημα πριν προχωρήσει στο επόμενο.  Με αυτό τον τρόπο δεν θα ξεκινά πολλά μαζί και τελικά θα τα αφήνει στη μέση.  Τέλος, είναι καλό να μην αφήνει τα πιο δύσκολα μαθήματα ή αυτά που δεν του αρέσουν για το τέλος που θα είναι κουρασμένος.

·         Επιτρέψτε του να κάνει διαλείμματα. Βάλτε ένα χρονικό όριο για τη μελέτη και καθορίστε πολύ συγκεκριμένα πόσο θα διαρκεί το διάλειμμα και τι θα μπορεί να κάνει.  Αν το διάλειμμα είναι 5 λεπτά, δεν προλαβαίνει να φτιάξει ένα παζλ και ίσως ζητήσει παραπάνω χρόνο και να χαλάσει όλο του το πρόγραμμα.  Παράδειγμα: «θα διαβάσεις για 30 λεπτά.  Θα κάνεις 5 λεπτά διάλειμμα για να φας ένα σνακ.  Μετά θα διαβάσεις άλλα 20 λεπτά». Είναι καλό κατά τη διάρκεια του διαλείμματος να μην βλέπει τηλεόραση. Για να βοηθήσετε το παιδί να ακολουθήσει το πρόγραμμα μπορείτε να βάλετε ένα ξυπνητήρι να χτυπά όπως στο σχολείο χτυπά το κουδούνι.
3. Βοηθήστε το παιδί να συγκεντρωθεί
  

Κάποια παιδιά με ΔΕΠ έχουν πολλή ενέργεια.  Αυτό τα δυσκολεύει να μείνουν ήσυχα στη θέση τους κα να συγκεντρωθούν στο σχολείο.  Τι μπορείτε να κάνετε;

·         Προτρέψτε το παιδί να ασχοληθεί με τη γυμναστική ή κάποιο άθλημα ώστε να διοχετεύει εκεί την ενέργειά του.

·         Συζητήστε με τους δασκάλους και του καθηγητές ώστε να είναι ενήμεροι και να μπορούν να το βοηθήσουν στην τάξη.  Μερικές ιδέες:

1.       Να βάλουν το παιδί να κάτσει στο πρώτο ή το δεύτερο θρανίο για να μπορούν εύκολα με ένα ακούμπισμα ή χτυπώντας ελαφρά το μολύβι στο θρανίο να επαναφέρουν την προσοχή του.

2.       Να του δίνουν μικρές ευκαιρίες να σηκώνεται από την καρέκλα του, ιδιαίτερα προς το τέλος της ώρας.  Μπορούν, για παράδειγμα, να του ζητούν να πετάξει ένα χαρτί στα σκουπίδια.

3.       Είναι προτιμότερο το παιδί να βγει για λίγο έξω και να ξαναμπεί στην τάξη μετά από 1-2 λεπτά από το να μείνει μέσα, να είναι ανήσυχο, να ξεσηκώσει ολόκληρη την τάξη και να διαπληκτιστεί με το δάσκαλο.

4.       Είναι καλό να κάθεται μαζί με έναν μαθητή που προσέχει και είναι ήσυχος.

·         Βεβαιωθείτε ότι κοιμάται αρκετά και τρώει καλό πρωινό.

·         Βεβαιωθείτε ότι τρώει σωστά.  Μειώστε όσο γίνεται τα σνακ και τα γλυκά.

4. Δεν ξεχνώ τίποτα

Βοηθήστε το παιδί να φτιάξει μια λίστα με τα πράγματα που χρειάζεται να παίρνει μαζί του στο σχολείο και από το σχολείο στο σπίτι. Παράδειγμα:

Για το σχολείο χρειάζομαι:

1.       Την κασετίνα μου – μέσα έχει

·         Μολύβι

·         Γόμα

·         Στυλό

·         Χάρακα

·         Ξύστρα

                    2.       Τα τετράδια της ημέρας

 (ελέγχω το πρόγραμμα και τα βάζω μέσα στην τσάντα ένα-ένα)

                           3.       Τα βιβλία της ημέρας

4.       Τα γυαλιά μου

5.       Το κολατσιό μου

Αν είναι εφικτό, είναι προτιμότερο να έχει ένα μεγάλο τετράδιο με 3-4 θέματα ώστε να μην χρειάζεται να θυμάται να πάρει 4 ξεχωριστά τετράδια.

Οι λίστες γενικά βοηθούν το παιδί να οργανωθεί.  Με τον ίδιο τρόπο μπορεί να οργανώσει τις δραστηριότητές του.  Παράδειγμα:

Τι έχω να κάνω σήμερα

1.       ______________________

2.       ______________________

3.       ______________________

Μπορεί αν γραφεί τις δραστηριότητες του και τις δουλειές του προκειμένου να είναι συνεπής με τις υποχρεώσεις του.

5. Βελτιώνω τις ικανότητές μου στο διάβασμα

Τα περισσότερα από αυτά που μαθαίνει στο σχολείο προέρχονται από βιβλία.  Είναι πολύ κουραστικό και αγχωτικό για ένα παιδί με ΔΕΠ να προσπαθεί να διαβάσει ολόκληρα κείμενα και να τα μάθει απ’ έξω ή να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με αυτά όταν δεν μπορεί να συγκεντρωθεί και ξεχνά την αρχή πριν ακόμα φτάσει στο τέλος της σελίδας.  Δεν το κάνει επίτηδες.  Δεν είναι απλώς αφηρημένος.  Γι αυτό χρειάζεται βοήθεια.

    Πριν ξεκινήσει το διάβασμα

·         Να διαβάσει το τίτλο και να δει τις εικόνες, αν υπάρχουν.  Να σκεφτεί τι ξέρει ήδη γι αυτό το θέμα.  Μπορεί να κάνει υποθέσεις για το τι πρόκειται να διαβάσει.

·         Αν πρέπει να απαντήσει σε συγκεκριμένες ερωτήσεις, καλό είναι να τις δει πριν ξεκινήσει το διάβασμα.  Αυτό θα το βοηθήσει να μείνει συγκεντρωμένος και να ψάξει για το νόημα.

Καθώς διαβάζει

·         Να σταματά κάθε τόσο και να κάνει ερωτήσεις στον εαυτό του και να προσπαθεί να τις απαντήσει.  Να κάνει υποθέσεις για το τι πρόκειται να ακολουθήσει.

·         Αν κάτι δεν καταλαβαίνει, μπορεί να το σπάσει σε μικρότερα κομμάτια και να το ξαναδιαβάσει.  Αν πάλι δυσκολεύεται, ας ζητήσει τη βοήθειά σας ή τη βοήθεια του δασκάλου. 

·         Καθώς διαβάζει, να σκεφτεί τις καινούριες πληροφορίες και να προσπαθήσει να τις συνδέσει με αυτά που ήδη ξέρει.

·         Να σταματά συχνά και να ελέγχει τι έχει μάθει.  Να λέει δυνατά αυτό που διάβασε και αν δεν μπορεί να το πει, να το ξαναδιαβάσει.

·         Μπορεί να φτιάξει νοητικές εικόνες.  Μπορεί να φανταστεί το σκηνικό, τους ήρωες, τη σειρά των γεγονότων.

6. Ο δάσκαλος και ο γονιός είναι οι μεγαλύτεροι υποστηρικτές του παιδιού

·         Βοηθήστε το να μάθει τις παραπάνω δεξιότητες.  Αν δεν κάτσετε μαζί του να του δείξετε, αν δεν το βοηθήσετε, δεν θα τα καταφέρει.  Ίσως να είναι κουραστικό για σας, αλλά αξίζει τον κόπο, γιατί από τη στιγμή που το παιδί θα μάθει τις δεξιότητες αυτές, θα μπορεί να τις εφαρμόσει μόνο του.

·         Φτιάξτε συγκεκριμένο πρόγραμμα μελέτης και εφαρμόστε το. Το παιδί μπορεί να γκρινιάξει προσωρινά, θα σας ευγνωμονεί όμως αργότερα.

·         Ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει αυτό που μπορεί να κάνει.  Δεν χρειάζεται να είναι τέλειο.  Χρειάζεται να προσπαθεί και να συνεχίζει να προσπαθεί, ακόμα και όταν αποτύχει κάπου. 

·         Πιστέψτε στο παιδί, για να πιστέψει στον εαυτό του.  Η καλή αυτοεκτίμηση είναι το καλύτερο όπλο που θα έχει σε όλη του τη ζωή.  Μην του κολλάτε την ταμπέλα του τεμπέλη, του απρόσεχτου ή του αδιάφορου.  Αυτές οι ταμπέλες θα το ακολουθούν σε όλη του τη ζωή και θα το προσδιορίζουν.

·         Η ΔΕΠ είναι νευρολογική διαταραχή που περιορίζει το παιδί σε κάποια πράγματα.  Δεν έχει νόημα να εκνευρίζεστε και να χάνετε την υπομονή σας.  Το παιδί δεν θα συγκεντρωθεί επειδή του φωνάξατε.

·         Παράλληλα η ΔΕΠ είναι απόλυτα διαχειρίσιμη διαταραχή, αρκεί το παιδί να έχει τη σωστή αντιμετώπιση.    

Σκεφτείτε τη ΔΕΠ σαν τη μυωπία.  Δεν φταίει το παιδί που δεν βλέπει. Χρειάζεται να βάλει γυαλιά και να κάτσει στο μπροστινό θρανίο.  Από τη στιγμή που θα φορέσει τα γυαλιά του, όλα θα είναι ξεκάθαρα.  Πρέπει όμως πρώτα να του τα αγοράσετε και να του θυμίζετε να τα φορά, μέχρι που να του γίνουν συνήθεια.  Αυτές οι δεξιότητες είναι τα γυαλιά της ΔΕΠ

                                                                                                                                       

Η σημασία των κινήτρων

Η σημασία των κινήτρων για την εκπαίδευση και τη μάθηση διαφαίνεται απ’

το πόσο έχουν απασχολήσει τους ερευνητές κατά καιρούς.  Ωστόσο,  τα κίνητρα

καλλιεργούνται,  δεν προϋπάρχουν στο άτομο.  Το περιβάλλον ή τα άτομα που το

απαρτίζουν είναι ικανά να δημιουργήσουν κίνητρα. 

Yπάρχουν κίνητρα για μάθηση ακόμα και σε μικρές ηλικίες.  Τα κίνητρα αυτά

μπορούν να αυξηθούν ή/και να μετατραπούν στις περιπτώσεις που χρειάζεται.

Οι γονείς αποτελούν τα σημαντικότερα πρόσωπα στη ζωή ενός παιδιού και

μέσω αυτής της σχέσης ανταλλάσσονται συναισθήματα,  σκέψεις,  αντιλήψεις και

ιδέες. Η δυνατότητα που έχουν οι γονείς να καλλιεργήσουν κίνητρα στα παιδιά τους

είναι μεγάλη και ανεξάντλητη.  Ακόμα και μέσα από καθημερινές δραστηριότητες,

που δεν σχετίζονται άμεσα με την εκπαίδευση μπορούν να τους δείξουν τη σημασία

της γνώσης και της μάθησης για τη ζωή τους.

Τα παιδιά στην προσχολική ηλικία ή και αργότερα μιμούνται τους ενήλικους,

τους θεωρούν πρότυπα,  και πόσο μάλλον τους γονείς τους.  Μέσα από μια

συμπεριφορά προσανατολισμένη στη μάθηση και στην αγάπη για τη γνώση, οι γονείς, χωρίς να προβαίνουν σε «κηρύγματα» υπέρ των αγαθών της μόρφωσης, μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά προς τη σωστή κατεύθυνση.  Αυτό,  ωστόσο,  θα πρέπει να γίνεται με ειλικρίνεια και όχι επιτηδευμένα γιατί τα παιδιά διαθέτουν την ικανότητα να ξεχωρίσουν το αυθεντικό απ΄ το μη αυθεντικό.

Επιπλέον, οι προσδοκίες και οι απαιτήσεις που έχουν συχνά οι γονείς απ’ τα

παιδιά τους,  όταν είναι υπερβολικές,  είναι ικανές να αναχαιτίσουν τα κίνητρα των

παιδιών για μάθηση. Όταν καλούμαστε να επιτελέσουμε ένα έργο, που γνωρίζουμε

ότι δεν έχουμε τη δυνατότητα να το φέρουμε εις πέρας, τα κίνητρα μας εξαλείφονται

ή μειώνονται.  Κάθε γονιός θα πρέπει να γνωρίζει τις δυνατότητες και τα

ενδιαφέροντα του παιδιού του και να το βοηθά να εξελίσσεται μέσα σε αυτά τα

πλαίσια,  έτσι ώστε οι δυνατότητες αυτές να διευρυνθούν αβίαστα και μέσω της

προσπάθειας του παιδιού και όχι της επιβολής ή της προβολής των επιθυμιών των

γονέων πάνω στο παιδί.

Τέλος,  η είσοδος του παιδιού σε έναν οργανωμένο χώρο εκπαίδευσης,  δεν

είναι πάντα εύκολη, γιατί καλείται να αντιμετωπίσει προκλήσεις και να εγκλιματιστεί

σε ένα νέο περιβάλλον, με άλλες συνθήκες από αυτές που έχει συνηθίσει. 

Οι γονείς,

αρχικά θα πρέπει να προετοιμάσουν το παιδί για αυτή την αλλαγή ώστε να δεχτεί το σχολείο ως ένα μέρος που θα είναι ασφαλές και μπορεί να είναι ο εαυτός του και

έπειτα να το αφήσουν να ανακαλύψει μόνο του τη γνώση και τη συμμετοχή στη

μαθησιακή διαδικασία.  Στις αναζητήσεις του αυτές το παιδί θέλει τους γονείς του

υποστηρικτές και όχι επικριτές, και μέσω αυτής της υποστήριξης θα βρει τα κίνητρα

να συνεχίσει και να χαρεί τη διαδικασία της μάθησης. 

Ο ρόλος των γονέων διαφοροποιείται από αυτόν των εκπαιδευτικών και δεν

θα πρέπει να συγχέεται. Με άλλο τρόπο και σε διαφορετικά πλαίσια εκπαιδευτικοί

και γονείς καλούνται να καλλιεργήσουν κίνητρα στα παιδιά,  αλλά με κοινό στόχο,

την εσωτερική κινητοποίηση για μάθηση.  Οι εκπαιδευτικοί έχουν το χρόνο και τη

δυνατότητα μέσα απ’  την εκπαιδευτική διαδικασία να καλλιεργήσουν κίνητρα για

μάθηση στους μαθητές τους και αυτός πρέπει να είναι ο πρωταρχικός τους στόχος.

Η σχετική με τα κίνητρα βιβλιογραφία προτείνει πως οι εκπαιδευτικοί θα

πρέπει να δημιουργούν ένα επιθυμητό περιβάλλον μάθησης στην αίθουσα,

κατάλληλο για τη διαμόρφωση κίνητρου για μάθηση,  να ελαχιστοποιούν το άγχος

επίδοσης των μαθητών, να κάνουν γνωστές στους μαθητές τις προσδοκίες τους και να

προκαλούν το κίνητρο μάθησης συνδέοντάς το με συγκεκριμένο περιεχόμενο ή

δραστηριότητες που προκαλούν ενθουσιασμό,  ενδιαφέρον,  περιέργεια,  να

σχηματοποιούν στόχους μάθησης, να παρέχουν πληροφοριακή ανατροφοδότηση και

να βοηθούν τους μαθητές να μάθουν με μεταγνωστικές στρατηγικές να ελέγχουν τους

στόχους τους και τις γνωστικές στρατηγικές τους (Brophy, 1991).

Είναι σημαντικό, το φυσικό περιβάλλον να είναι ευχάριστο για τους μαθητές,

ώστε να νιώσουν οικεία και να μπορούν να αφοσιωθούν απερίσπαστοι στην

εκπαιδευτική διαδικασία στα πλαίσια ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος.  Αν η

αίθουσα είναι χαοτική ή αν οι μαθητές είναι αγχωμένοι, τότε δεν είναι εύκολο ούτε

και πιθανό να κινητοποιηθούν να μάθουν στο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Προκειμένου να

κινητοποιηθούν οι μαθητές να μάθουν ο εκπαιδευτικός πρέπει να οργανώσει και να

χειριστεί την αίθουσα ως ένα αποτελεσματικό περιβάλλον μάθησης.  Αυτό

περιλαμβάνει ενθάρρυνση των μαθητών,  υπομονετική υποστήριξη στις μαθησιακές

τους προσπάθειες και να τους αφήνει να νιώθουν άνετα να μπορούν να εκφραστούν

χωρίς φόβο και χωρίς να νιώθουν ότι θα κριθούν για τα λάθη τους.

Ένας άλλος παράγοντας που θα μπορούσε να κινητοποιήσει τους μαθητές

είναι το κατάλληλο επίπεδο πρόκλησης/δυσκολίας.  Οι μαθητές θα βαρεθούν αν οι

δραστηριότητες είναι πολύ εύκολες και θα αισθανθούν ματαίωση αν είναι πολύ

δύσκολες. Θα είναι στο μεγαλύτερο βαθμό κινητοποιημένοι απ’  τις δραστηριότητες

που τους επιτρέπουν να επιτύχουν υψηλά επίπεδα επίτευξης όταν καταβάλλουν

λογική προσπάθεια. Η επιτυχία αυτού του σκοπού, όμως,  επιτυγχάνεται μόνο αν τα

αντικείμενα μάθησης έχουν νόημα για τους μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να

επιλέγουν δραστηριότητες που διδάσκουν κάποια γνώση ή δεξιότητα που έχει αξία

μάθησης, είτε για την ίδια της τη φύση είτε γιατί οδηγεί ένα βήμα παραπέρα για την

απόκτηση νέων και πιο σύνθετων στόχων. Δεν είναι λογικό να περιμένουμε από τους

μαθητές να είναι κινητοποιημένοι για μάθηση αν συνεχώς περιμένουμε απ’ αυτούς να

εξασκούν δεξιότητες που τις έχουν ήδη κατακτήσει, να απομνημονεύουν στείρα, και

όχι για σημαντικούς λόγους, να αντιγράφουν ορισμούς που δεν θα χρησιμοποιηθούν

ποτέ στην καθημερινότητά τους, ή να επεξεργάζονται υλικό που δεν έχει νόημα για

του μαθητές επειδή είναι αφηρημένο ή ξένο προς τις εμπειρίες τους.

Η έρευνα στο κίνητρο επίτευξης έχει δείξει πως η προσπάθεια και η επιμονή

είναι ισχυρότερες στα άτομα που θέτουν στόχους μετρίου επιπέδου δυσκολίας, που

έχουν πειστεί για την επιμονή στους στόχους αυτούς και που συγκεντρώνονται όχι

στην αποφυγή αποτυχίας αλλά στην επίτευξη επιτυχίας.  Έρευνες στις αντιλήψεις

αποτελεσματικότητας έχουν δείξει πως η προσπάθεια και η επιμονή είναι ισχυρότερες

στα άτομα που πιστεύουν ότι έχουν την αποτελεσματικότητα που χρειάζεται για να

επιτύχουν στη δραστηριότητα παρά στα άτομα που έχουν έλλειψη

αυτοαποτελεσματικότητας.  Έρευνες για τους αιτιολογικούς προσδιορισμούς

απόδοσης δείχνουν πως η προσπάθεια και η επιμονή είναι ισχυρότερη στα άτομα που

αποδίδουν την απόδοσή τους σε εσωτερικούς και ελέγξιμούς παράγοντες παρά σ’

αυτούς που την αποδίδουν σε εξωτερικούς και μη ελέγξιμους.  Συγκεκριμένα,  η

καλύτερη επίδοση σχετίζεται με την τάση απόδοσης της επιτυχίας σε ένα συνδυασμό

από ικανότητα, με λογική προσπάθεια και μια τάση απόδοσης αποτυχίας είτε σε μη

ικανοποιητική προσπάθεια ή σε σύγχυση σχετικά με το τι πρέπει να κάνει ο μαθητής

ή επιμονή σε μια μη κατάλληλη στρατηγική για να το κάνει (Brophy, 1987).

Βασισμένοι σε αυτές τις παραδοχές οι εκπαιδευτικοί μπορούν να οργανώσουν

τη διδασκαλία τους με τρόπο τέτοιο ώστε να αυξηθούν τα κίνητρα των μαθητών τους

για μάθηση. Ο απλούστερος τρόπος να βεβαιωθούν οι μαθητές ώστε να προσδοκούντην επιτυχία είναι η διαβεβαίωση ότι θα επιτύχουν δουλεύοντας με συνέπεια.  Οιεκπαιδευτικοί μπορούν να δουλέψουν εξατομικευμένα και κινούμενοι με μικρά βήματα, προετοιμάζοντας τους μαθητές τους κατάλληλα για κάθε νέο βήμα ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν χωρίς σύγχυση ή ματαίωση. Σημειώνεται πως τα επίπεδα επιτυχίας των μαθητών εξαρτώνται όχι μόνο από τη δυσκολία της δραστηριότητας, αλλά και απ’ το βαθμό στο οποίο οι εκπαιδευτικοί προετοιμάζουν τους μαθητές για τη δραστηριότητα μέσω καθοδήγησης και ανατροφοδότησης. Στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντική και η στοχοθεσία,  η αξιολόγηση απόδοσης και αυτοενδυναμωτικές δραστηριότητες.  Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να βοηθά τους μαθητές να μάθουν να θέτουν στόχους και να δεσμεύονται σ’  αυτούς.  Αποτελεσματικότεροι είναι οι πιο κοντινοί παρά οι μακρινοί στόχοι,  οι συγκεκριμένοι παρά οι γενικευμένοι,  οι προκλητικοί παρά οι πολύ εύκολοι ή οι πολύ δύσκολοι.  Θα πρέπει επιπλέον να παρέχει συγκεκριμένη και λεπτομερή ανατροφοδότηση, βοηθώντας τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν τα σωστά κριτήρια για να κρίνουν την επίδοσή τους,  ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν τις επιτυχίες τους και να αυτοενδυναμώνονται για τις προσπάθειες τους. Μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία οι μαθητές καθοδηγούνται ώστε να αναγνωρίζουν τη σύνδεση ανάμεσα σε προσπάθεια και αποτέλεσμα. Οι εκπαιδευτικοί είναι σε θέση να σχηματοποιήσουν τους τρόπους με τους οποίους οι μαθητές βλέπουν την επίδοσή τους,  τι θεωρούν ως επιτεύξιμο με λογική προσπάθεια, καθώς ορίζουν αυτή την επίτευξη ως επιτυχία, και καθώς αποδίδουν την επιτυχία στις προσπάθειες τους.

Είναι πιθανό οι γνώσεις ή οι δεξιότητες που αναπτύσσονται από μια

ακαδημαϊκή δραστηριότητα να είναι χρήσιμες στους μαθητές και να τις

χρησιμοποιήσουν και σε δικές τους προσωπικές ανάγκες παρέχοντας ένα εισιτήριο

κοινωνικής αναγνώρισης ή ετοιμάζοντάς τους για επιτυχία στην επαγγελματική ή στη

ζωή γενικότερα. Αυτός ο χαρακτήρας των δραστηριοτήτων θα πρέπει να τονιστεί απ’

τους εκπαιδευτικούς, ώστε οι μαθητές να δουν τις συνδέσεις μεταξύ εκπαίδευσης και

ζωής

Ανοίγουν τα σχολεία

              Εύχομαι σε όλους τους μαθητές και ειδικά στα πρωτάκια μας

                       

Διδάσκοντας στο παιδί σας να μοιράζεται

Διδάσκοντας στο παιδί σας να μοιράζεται είναι πολύ

σημαντικό.




Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να γίνει ένας άνθρωπος καλός και υπεύθυνος.


Αυτή η εργασία μπορεί να φαίνεται πολύ δύσκολη για εσάς. Ωστόσο, δεν είναι αδύνατο. Μπορείτε εύκολα να διδάξετε στο παιδί σας να μοιραστεί σωστά όταν είναι παιδί. Ακολουθούν μερικές συμβουλές σχετικά με αυτό:


Δώστε του παιχνίδια


Ξεκινήστε σε πρώιμο στάδιο, όταν το παιδί σας είναι 3 ετών.


Δώστε του μερικά παιχνίδια και επιτρέψτε του να παίξει με αυτά ανεξάρτητα. Τώρα, ζητήστε από το παιδί σας να σας δώσει ένα παιχνίδι. Το παιδί σας μπορεί να μην το κάνει εύκολα. Η τεχνική μπορεί να πάρει χρόνο για να δουλέψει. Όσο συχνά μπορείτε να χρησιμοποιείτε την τεχνική αυτή. Η ιδέα είναι να κάνετε το παιδί να μοιραστεί τα παιχνίδια με εσάς. Αυτό θα δημιουργήσει επίσης μια υγιή συνήθεια να μοιράζετε τα πράγματα του με άλλους.






Περιορισμένο παιχνίδι


Είναι επίσης μια αποτελεσματική τεχνική.


Εδώ πρέπει να ορίσετε ένα χρονόμετρο. Μόλις αυτό κουδουνίσει, το παιδί σας θα δώσει το παιχνίδι και θα περιμένει την σειρά του για να το ξαναπάρει. Δοκιμάστε να αυξήσετε το χρονικό διάστημα σταδιακά. Αυτό είναι επίσης ένας σπουδαίος τρόπος, για να διδάξετε το παιδί σας υπομονή, συνεισφορά και να περιμένουν για τη σειρά τους πριν να πάρουν κάτι που θέλουν.

Καλέστε παιδιά


Καλέστε παιδιά από την περιοχή σας να επισκεφθούν το σπίτι σας και να παίξουν με το παιδί σας.


Τώρα ενθαρρύνετε το να δώσει ορισμένα από τα παιχνίδια του στα άλλα παιδιά να για παίξουν. Επίσης επιτρέψτε τους να αισθάνονται έλεγχο πάνω από τα πράγματα. Αυτός είναι ένας πολύ καλός τρόπος να διδάξετε στο παιδί σας να συμπεριφέρεται σαν καλός οικοδεσπότης και να μοιραστεί ότι έχει.






Δώστε παραδείγματα


Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να παραθέσετε παραδείγματα από τη δική σας ζωή.


Τα παιδιά ενδιαφέρονται να ακούν τι συνηθίζατε να κάνετε σαν παιδί. Όταν τους πείτε ότι αγαπούσατε να μοιράζεστε πράγματα και παιχνίδια με άλλα παιδιά, θα πράξουν το ίδιο.






Ανταμοιβή


Ανταμείψτε το παιδί σας όταν μοιράζετε πράγματα. Μπορείτε να του κάνετε δώρο ένα παιχνίδι που ήθελε για μεγάλο χρονικό διάστημα ή να τον βγάλετε έξω για ένα παγωτό. Η ιδέα είναι να το εμπνεύσετε να μοιραστεί τα πράγματα του με άλλους.






Δώστε το καλό παράδειγμα μοιράζοντας τα πράγματα σας και βοηθώντας τους άλλους.


Βλέποντας το παιδί σας να βοηθάτε τους άλλους και να δίνετε ακόμα και σε φτωχούς πράγματα που εσείς δεν έχετε και τόση ανάγκη είναι σίγουρο πως θα ακολουθήσει τα βήματά σας.






Οι συμβουλές που αναφέρονται παραπάνω θα σας βοηθήσουν να διδάξετε το παιδί σας να μοιράζεται τα πράγματά του με άλλους. Απλώς ακολουθήστε τα και αισθανθείτε τη διαφορά.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν δυσκολίες σε πολλούς τομείς. Εμείς καλούμαστε ως θεραπευτές να τα βοηθήσουμε να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους, να τους δώσουμε «όπλα» και στρατηγικές που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα τους και τη κατανόηση των δυσκολιών τους, όσο αυτό είναι εφικτό. Μία από της βασικές δυσκολίες είναι αυτή που παρουσιάζουν στη «θεωρία του νου» (theory of mind). Η θεωρία του νου είναι η κατανόηση των επιθυμιών και πεποιθήσεων του εαυτού και του άλλου και η ικανότητα να προβλέψει τη μελλοντική τους συμπεριφορά (Mitchell, 1996). Η επίγνωση και κατανόηση για το τι σκέφτονται, τι αισθάνονται και τι κάνουν οι άλλοι είναι σημαντικές για την αποτελεσματικότητα του ατόμου στο κοινωνικό περιβάλλον (Hala, 1997). Ένα από τα σημαντικότερα όπλα για να βοηθηθούν τα παιδιά με ΥΛΑ και Asperger στη κοινωνική τους αλληλεπίδραση είναι οι κοινωνικές ιστορίες (Social Stories™).


Οι κοινωνικές ιστορίες δίνουν στα παιδιά την απεικόνιση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών των άλλων. Να τα βοηθήσουν να προβλέψουν καλύτερα τις πράξεις και τις υποθέσεις των ανθρώπων με τους οποίους αλληλεπιδρούν. Επίσης παρουσιάζουν πληροφορίες για κοινωνικές καταστάσεις με ένα δομημένο και σταθερό τρόπο, που είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά με αυτισμό ειδικά όταν πρόκειται για δεξιότητες και συμπεριφορές που είναι τόσο ασαφείς όσο αυτές που εμπλέκονται στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Τέλος οι κοινωνικές ιστορίες παρέχουν στα παιδιά επαφή με τις κοινωνικές πληροφορίες μέσω εικόνων και κειμένου και όχι μέσω ομιλίας και παρατήρησης. Έτσι εκμεταλλεύονται το δυνατό σύστημα των παιδιών με αυτισμό, το οπτικό σύστημα.


Προμηθεύουν το παιδί με ακριβείς πληροφορίες για αυτές τις καταστάσεις που το δυσκολεύουν ή το μπερδεύουν. Η κατάσταση αυτή περιγράφεται λεπτομερώς και σημασία δίνεται σε μερικά σημεία κλειδιά : στα σημαντικά κοινωνικά ερεθίσματα, τα γεγονότα και τις αντιδράσεις που το άτομο μπορεί να περιμένει να συμβούν σε αυτή τη κατάσταση, τις δράσεις και αντιδράσεις που μπορεί να αναμένονται από το άλλο άτομο και γιατί. Ο σκοπός της ιστορίας είναι να αυξήσει τη κατανόηση του ατόμου, το βαθμό άνεσης του και πιθανά να του προτείνει κατάλληλες αντιδράσεις στην εν λόγω κατάσταση










Τι πρέπει να ξέρω για να φτιάξω μια κοινωνική ιστορία


- Μια Κοινωνική Ιστορία περιλαμβάνει κοινωνικές πληροφορίες με έναν ασφαλή και γεμάτο νόημα τρόπο για τον αναγνώστη της. Τουλάχιστον το 50% των ιστοριών επιτυγχάνουν τον εκάστοτε στόχο τους.


- Έχει εισαγωγή, η οποία θα πρέπει να προσδιορίζει το θέμα της ιστορίας, κεντρικό κορμό, ο οποίος δίνει λεπτομέρειες και περισσότερες πληροφορίες και συμπέρασμα, το οποίο ενισχύει και συνοψίζει την κεντρική ιδέα της ιστορίας και υπενθυμίζει τους στόχους.


- Απαντά σε ερωτήσεις μερικής άγνοιας («wh» questions), όπως «που, ποιος, τι, πότε». Έννοιες σχετικές με τον χρόνο συχνά επηρεάζονται σε άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του Αυτισμού, οπότε είναι σημαντικό να ορίσουμε το «πότε».


- Στις Κοινωνικές Ιστορίες χρησιμοποιείται το πρώτο ή το τρίτο πρόσωπο.


- Χρησιμοποιείται «θετική» γλώσσα. Χρησιμοποιούνται προτάσεις που ενισχύουν θετικές συμπεριφορές και αντιδράσεις και όχι μη επιθυμητές ενέργειες. Είναι σημαντικό να δοθεί σημασία στην ομαδική εργασία. Προσδιορίζεται η επιθυμητή συμπεριφορά και ποιος είναι διαθέσιμος να βοηθήσει το παιδί για να την κατακτήσει (π.χ. η μαμά μου, ο μπαμπάς μου, ο δάσκαλός μου, κ.ά.)


- Μια Κοινωνική Ιστορία περιέχει περιγραφικές προτάσεις, αλλά και άλλους τύπους προτάσεων (προοπτικής, εξάσκησης, τμηματικές, καταφατικές προτάσεις).


• Οι περιγραφικές προτάσεις περιγράφουν την πραγματικότητα. Είναι ακριβείς και χωρίς υποθέσεις. Είναι προτάσεις που υπό καμία οπτική γωνία δεν μπορεί να είναι αναληθείς.


• Οι προτάσεις προοπτικής περιγράφουν την ψυχική κατάσταση ενός ατόμου, τα συναισθήματα, τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του. (π.χ. «Μερικές φορές στα παιδιά αρέσει να…»).


• Οι κατευθυντήριες προτάσεις παρακινούν τα άτομα σε επιθυμητές συμπεριφορές. Είναι σημαντικό να δοθεί βαρύτητα στην προσπάθεια που καταβάλλεται καi όχι στο αποτέλεσμα αυτής (π.χ. «θα προσπαθήσω να κάνω…»).


• Στις τμηματικές προτάσεις υπάρχουν κενά που καλούνται τα ίδια να παιδιά να συμπληρώσουν (π.χ. «Μου αρέσει να μιλάω για…»).


• Οι καταφατικές προτάσεις εκφράζουν μια ευρέως αποδεκτή κατάσταση, ενισχύοντας έτσι τον κεντρικό κορμό της Ιστορίας (π.χ. «Αυτό είναι εντάξει», «Αυτό είναι πολύ σημαντικό», «Έτσι λέει ο νόμος»).


- Μια Κοινωνική Ιστορία στοχεύει περισσότερο στο να είναι περιγραφική, λεπτομερής και γεμάτη πληροφορίες για διάφορες κοινωνικές καταστάσεις, παρά να επιβάλλει σε κάποιον πως δεν πρέπει να συμπεριφερθεί και τι πρέπει και δεν πρέπει να κάνει.


- Θα πρέπει να ταιριάζει με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού ή του ενήλικα και να είναι κυριολεκτικά ακριβής, λόγω της δυσκολίας κατανόησης του μεταφορικού λόγου, που συνήθως συναντάται στα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού.


• π.χ. Η πρόταση «Ο μπαμπάς πάει το πρωί για δουλειά.», για να είναι κυριολεκτικά ακριβής, θα πρέπει να είναι:


• «Συνήθως ο μπαμπάς πάει το πρωί για δουλειά.».


- Σε μια Κοινωνική Ιστορία μπορεί να εισαχθεί μια εικόνα που να σχετίζεται με το κεντρικό θέμα της Ιστορίας. Υπάρχει η δυνατότητα αυτού, εάν γνωρίζουμε ότι το παιδί ενδιαφέρεται για αυτόν τον τρόπο απεικόνισης και εάν έχει την δυνατότητα συσχέτισης του κειμένου με την εικόνα. Εάν επιλέξουμε να χρησιμοποιήσουμε εικόνα είναι επιθυμητό να τροποποιηθεί αφαιρώντας γύρω τμήματα για να μην είναι έντονο το ερέθισμα και να μην δίνει περιττές πληροφορίες.


- Μια Κοινωνική Ιστορία μπορεί να έχει τίτλο. Ο τίτλος πρέπει να πληρεί όλα τα προαναφερθέντα κριτήρια. Μπορεί να αναφέρεται το σημαντικότερο σημείο της Ιστορίας ή μπορεί ο ίδιος ο τίτλος να διατυπώνεται με ερώτηση μερικής αγνοίας (π.χ. «Τι μπορώ να κάνω στην ώρα του διαλείμματος;)


Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν και πολλές αισθητηριακές δυσκολίες. Για παράδειγμα, δε μπορούν να ανεχτούν πάνω τους συγκεκριμένες υφές ρούχων με αποτέλεσμα να μη δέχονται εύκολα να ντυθούν και αν το δεχτούν δε μπορούν να συγκεντρωθούν σε κάποια δραστηριότητα ή είναι υπερβολικά υπερδραστήρια και ίσως επιθετικά. Το ίδιο συμβαίνει με δυνατούς θορύβους, με το μπάνιο, με το πλύσιμο των δοντιών, με τη μετάβαση σε μέρη με πολύ κόσμο, με τη σωματική επαφή κ.α. Οι δυσκολίες που μπορεί να εμφανιστούν είναι ποικίλες και διαφορετικές κατά περίπτωση όπως και οι αντιδράσεις που αυτές προκαλούν. Παιδιά με αυτές τις δυσκολίες βοηθούνται με τη χρήση ενός άλλου είδους ιστορίας που λέγονται «αισθητηριακές ιστορίες» (sensory stories).


Οι «αισθητηριακές ιστορίες» είναι ιστορίες αισθητηριακής απευαισθητοποίησης και φτιάχνονται με την ίδια φιλοσοφία που φτιάχνονται και οι κοινωνικές ιστορίες, διέπονται από τους ίδιους κανόνες και εξυπηρετούν παρόμοιους σκοπούς. Δηλαδή οργανώνουν το παιδί και το βοηθούν να έχει κοινωνικά αποδεκτές αντιδράσεις. Φτιάχνονται από εξειδικευμένο, στις κοινωνικές ιστορίες και την αισθητηριακή ολοκλήρωση, λογοθεραπευτή ή εργοθεραπευτή μαζί με το παιδί, είναι σύντομες περιεκτικές και σαφείς. Επίσης οι αισθητηριακές ιστορίες περιέχουν και σκίτσα που βοηθούν το παιδί οπτικά να καταλάβει τι πρέπει να κάνει και κάτω από την εικόνα η λεζάντα εξηγεί λεκτικά στο παιδί πώς να φερθεί.


Οι αισθητηριακές ιστορίες βοηθούν το παιδί να χρησιμοποιεί αισθητηριακές στρατηγικές για να «ηρεμήσει» με σκοπό να ανταπεξέλθει σε αισθητηριακά δυσάρεστες καταστάσεις. Όταν διαβάζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει αποτελεσματικές ρουτίνες για να διαχειριστεί τις αισθητηριακές εμπειρίες που περιβάλλουν τις τυπικές καθημερινές δραστηριότητες


Με τη χρήση αισθητηριακών στρατηγικών χαλάρωσης όπως οι αγκαλιές του παιδιού στο ίδιο του το σώμα, το να φοράει βαριά τσάντα, το να σκουπίζει σφιχτά το στόμα του με μία πετσέτα, το παιδί μαθαίνει τρόπους να χειριστεί επιτυχώς τη κατάσταση και να συμμετάσχει λειτουργικά στις δραστηριότητες


Παιδία με αισθητηριακές ιδιαιτερότητες πολλές φορές αντιλαμβάνονται τις καθημερινές αισθήσεις ως πολύ δυσάρεστες. Αισθητηριακές εμπειρίες που για τη πλειοψηφία των ανθρώπων είναι αποδεκτές, τα άτομα με αισθητηριακές δυσκολίες τις αντιλαμβάνονται ως πολύ άβολες, επίπονες και δυσάρεστες. Έτσι τα παιδιά αυτά έχουν δυσκολία να συμμετάσχουν πλήρως σε δραστηριότητες, επιδεικνύουν συχνά αρνητικές συμπεριφορές ή αποφέυγουν πλήρως τη συμμετοχή.


Τα κύρια στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις αισθητηριακές ιστορίες και μπορούν να μας βοηθήσουν να τις «στήσουμε» πιο ολοκληρωμένα είναι :


• Αισθητηριακές στρατηγικές


Οι αισθητηριακές ιστορίες χρησιμοποιούν ειδικά σχεδιασμένες αισθητηριακές στρατηγικές για να βοηθήσουν το παιδί να χειριστεί δυσάρεστα αισθητηριακά ερεθίσματα που σχετίζονται με συγκεκριμένες δραστηριότητες. Οι στρατηγικές βασίζονται στη θεωρία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης και εφαρμόζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της δραστηριότητας έτσι ώστε το παιδί να δέχεται χαλαρωτικά αισθητηριακά εισερχόμενα στην αρχή, στη διάρκεια και στην ολοκλήρωση της δραστηριότητας .Οι αισθητηριακές στρατηγικές προμηθεύουν το παιδί με αισθητηριακά εισερχόμενα που το ηρεμούν μέσα από έντονα ιδιοδεκτικά ερεθίσματα (βαθιάς πίεση, ενεργή αντίσταση στη κίνηση) και αργή γραμμική κίνηση.


• Αυτό-εφαρμογή των στρατηγικών


Το παιδί εφαρμόζει τη κάθε αισθητηριακή στρατηγική από μόνο του με σκοπό να έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Μπορεί να εφαρμόσει τα εισερχόμενα υγιούς αυτοερεθισμού με την ένταση και διάρκεια που είναι απαραίτητα για το δικό του μοναδικό αισθητηριακό σύστημα.


• Επιλογή κατάλληλων λέξεων


Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η επιλογή των λέξεων κατά τη δημιουργία των ιστοριών. Χρήση λέξεων όπως «Μπορώ», «Θα μπορούσα», «Μου αρέσει» δίνει στο παιδί την αίσθηση ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Γίνεται χρήση πρώτου ή τρίτου πρόσωπου ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, χρησιμοποιούμε μόνο θετική γλώσσα, κάνουμε προσεκτική επιλογή ρημάτων, χρησιμοποιούμε εναλλακτικό λεξιλόγιο για να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας της ιστορίας και καλύτερης κατανόησης της από το παιδί, κάνουμε προσεκτική και μικρή χρήση μεταφορών και αναλογιών αφού τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να τις κατανοήσουν. Ο τίτλος της κοινωνικής ιστορίας είναι σύντομος, σαφής και απαντά στα περισσότερα βασικά ερωτήματα. Είναι γραμμένος στο α ή γ πρόσωπο, περιέχει θετική γλώσσα, είναι κατανοητός και προκαλεί το ενδιαφέρον του κοινού. Μπορεί να διατυπωθεί και υπό μορφή ερωτήσεως ή να συνοδεύεται από μία μικρή εικόνα.


• Τροποποίηση περιβάλλοντος


Είναι πολλές φορές προτεινόμενο και καλό να δίδονται στο παιδί προτάσεις τροποποίησης του περιβάλλοντος για να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας κατά τη δραστηριότητα.


• Προσαρμοστικότητα


Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των αισθητηριακών ιστοριών είναι η προσαρμοστικότητα τους. Δηλαδή η διαδικασία που επιτρέπει στο θεραπευτή να προσαρμόσει τη κάθε ιστορία στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού. Ο θεραπευτής μπορεί να επιλέξει να εισάγει στην ιστορία μια εναλλακτική αισθητηριακή στρατηγική που να ταιριάζει απόλυτα στο εκάστοτε παιδί ή ακόμα και να εισάγει ψηφιακές φωτογραφίες ή να διακοσμήσει την ιστορία όπως θέλει ο ίδιος ή το παιδί αφού εκτυπωθεί


• Κοινωνικά αποδεκτές στρατηγικές


Οι στρατηγικές των αισθητηριακών ιστοριών έχουν επιλεχθεί προσεκτικά ώστε να είναι κοινωνικά αποδεκτές και να μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα σε δημόσια μέρη χωρίς να τραβούν τη προσοχή του κόσμου στο παιδί


• Τρόπος σύνταξης


Το ιδανικό είναι η ιστορία να συντάσσεται σε χαρτί ή στον υπολογιστή κατά προτίμηση με τη συμμετοχή του παιδιού. Αν αδυνατεί να τη διαβάσει τότε τη μαγνητοφωνούμε για να την ακούει όποτε χρειάζεται


• Οπτικοποίηση


Απλά σχέδια αναπαριστούν την ακολουθία της δραστηριότητας. Έτσι δίδεται στο παιδί μία απλή οπτική αναπαράσταση για να αυξηθεί η κατανόηση, συμπληρώνοντας τα λόγια της ιστορίας. Τα παιδιά έχουν διαφορετικά στυλ μάθησης μεταξύ τους. Έτσι οι αισθητηριακές ιστορίες επιτρέπουν στα παιδιά όχι μόνο να ακούσουν την ιστορία αλλά και να την οπτικοποιήσουν, να δουν τις λέξεις και να «ζήσουν» τις αισθητηριακές στρατηγικές. Τα σχέδια είναι προτιμότερο να είναι ασπρόμαυρα και αν είναι ανάγκη μπορούμε να κυκλώσουμε το σημαντικό τους στοιχείο


• Αυξάνοντας την συνειδητοποίηση

Οι αισθητηριακές ιστορίες βοηθούν τόσο τους ενήλικες όσο και τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα την αισθητηριακή επεξεργασία. Οι ενήλικες έχουν αναφέρει ότι κατανοούν περισσότερο το πώς συγκεκριμένες δραστηριότητες μπορεί να είναι δυσάρεστες για τα παιδιά. Τα παιδιά έχουν νιώσει καλύτερα συνειδητοποιώντας ότι και άλλα παιδιά έχουν παρόμοιες δυσκολίες με αυτά.


Το ανωτέρω άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Special Life» για τον αυτισμό