ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν δυσκολίες σε πολλούς τομείς. Εμείς καλούμαστε ως θεραπευτές να τα βοηθήσουμε να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους, να τους δώσουμε «όπλα» και στρατηγικές που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα τους και τη κατανόηση των δυσκολιών τους, όσο αυτό είναι εφικτό. Μία από της βασικές δυσκολίες είναι αυτή που παρουσιάζουν στη «θεωρία του νου» (theory of mind). Η θεωρία του νου είναι η κατανόηση των επιθυμιών και πεποιθήσεων του εαυτού και του άλλου και η ικανότητα να προβλέψει τη μελλοντική τους συμπεριφορά (Mitchell, 1996). Η επίγνωση και κατανόηση για το τι σκέφτονται, τι αισθάνονται και τι κάνουν οι άλλοι είναι σημαντικές για την αποτελεσματικότητα του ατόμου στο κοινωνικό περιβάλλον (Hala, 1997). Ένα από τα σημαντικότερα όπλα για να βοηθηθούν τα παιδιά με ΥΛΑ και Asperger στη κοινωνική τους αλληλεπίδραση είναι οι κοινωνικές ιστορίες (Social Stories™).


Οι κοινωνικές ιστορίες δίνουν στα παιδιά την απεικόνιση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών των άλλων. Να τα βοηθήσουν να προβλέψουν καλύτερα τις πράξεις και τις υποθέσεις των ανθρώπων με τους οποίους αλληλεπιδρούν. Επίσης παρουσιάζουν πληροφορίες για κοινωνικές καταστάσεις με ένα δομημένο και σταθερό τρόπο, που είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά με αυτισμό ειδικά όταν πρόκειται για δεξιότητες και συμπεριφορές που είναι τόσο ασαφείς όσο αυτές που εμπλέκονται στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Τέλος οι κοινωνικές ιστορίες παρέχουν στα παιδιά επαφή με τις κοινωνικές πληροφορίες μέσω εικόνων και κειμένου και όχι μέσω ομιλίας και παρατήρησης. Έτσι εκμεταλλεύονται το δυνατό σύστημα των παιδιών με αυτισμό, το οπτικό σύστημα.


Προμηθεύουν το παιδί με ακριβείς πληροφορίες για αυτές τις καταστάσεις που το δυσκολεύουν ή το μπερδεύουν. Η κατάσταση αυτή περιγράφεται λεπτομερώς και σημασία δίνεται σε μερικά σημεία κλειδιά : στα σημαντικά κοινωνικά ερεθίσματα, τα γεγονότα και τις αντιδράσεις που το άτομο μπορεί να περιμένει να συμβούν σε αυτή τη κατάσταση, τις δράσεις και αντιδράσεις που μπορεί να αναμένονται από το άλλο άτομο και γιατί. Ο σκοπός της ιστορίας είναι να αυξήσει τη κατανόηση του ατόμου, το βαθμό άνεσης του και πιθανά να του προτείνει κατάλληλες αντιδράσεις στην εν λόγω κατάσταση










Τι πρέπει να ξέρω για να φτιάξω μια κοινωνική ιστορία


- Μια Κοινωνική Ιστορία περιλαμβάνει κοινωνικές πληροφορίες με έναν ασφαλή και γεμάτο νόημα τρόπο για τον αναγνώστη της. Τουλάχιστον το 50% των ιστοριών επιτυγχάνουν τον εκάστοτε στόχο τους.


- Έχει εισαγωγή, η οποία θα πρέπει να προσδιορίζει το θέμα της ιστορίας, κεντρικό κορμό, ο οποίος δίνει λεπτομέρειες και περισσότερες πληροφορίες και συμπέρασμα, το οποίο ενισχύει και συνοψίζει την κεντρική ιδέα της ιστορίας και υπενθυμίζει τους στόχους.


- Απαντά σε ερωτήσεις μερικής άγνοιας («wh» questions), όπως «που, ποιος, τι, πότε». Έννοιες σχετικές με τον χρόνο συχνά επηρεάζονται σε άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του Αυτισμού, οπότε είναι σημαντικό να ορίσουμε το «πότε».


- Στις Κοινωνικές Ιστορίες χρησιμοποιείται το πρώτο ή το τρίτο πρόσωπο.


- Χρησιμοποιείται «θετική» γλώσσα. Χρησιμοποιούνται προτάσεις που ενισχύουν θετικές συμπεριφορές και αντιδράσεις και όχι μη επιθυμητές ενέργειες. Είναι σημαντικό να δοθεί σημασία στην ομαδική εργασία. Προσδιορίζεται η επιθυμητή συμπεριφορά και ποιος είναι διαθέσιμος να βοηθήσει το παιδί για να την κατακτήσει (π.χ. η μαμά μου, ο μπαμπάς μου, ο δάσκαλός μου, κ.ά.)


- Μια Κοινωνική Ιστορία περιέχει περιγραφικές προτάσεις, αλλά και άλλους τύπους προτάσεων (προοπτικής, εξάσκησης, τμηματικές, καταφατικές προτάσεις).


• Οι περιγραφικές προτάσεις περιγράφουν την πραγματικότητα. Είναι ακριβείς και χωρίς υποθέσεις. Είναι προτάσεις που υπό καμία οπτική γωνία δεν μπορεί να είναι αναληθείς.


• Οι προτάσεις προοπτικής περιγράφουν την ψυχική κατάσταση ενός ατόμου, τα συναισθήματα, τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του. (π.χ. «Μερικές φορές στα παιδιά αρέσει να…»).


• Οι κατευθυντήριες προτάσεις παρακινούν τα άτομα σε επιθυμητές συμπεριφορές. Είναι σημαντικό να δοθεί βαρύτητα στην προσπάθεια που καταβάλλεται καi όχι στο αποτέλεσμα αυτής (π.χ. «θα προσπαθήσω να κάνω…»).


• Στις τμηματικές προτάσεις υπάρχουν κενά που καλούνται τα ίδια να παιδιά να συμπληρώσουν (π.χ. «Μου αρέσει να μιλάω για…»).


• Οι καταφατικές προτάσεις εκφράζουν μια ευρέως αποδεκτή κατάσταση, ενισχύοντας έτσι τον κεντρικό κορμό της Ιστορίας (π.χ. «Αυτό είναι εντάξει», «Αυτό είναι πολύ σημαντικό», «Έτσι λέει ο νόμος»).


- Μια Κοινωνική Ιστορία στοχεύει περισσότερο στο να είναι περιγραφική, λεπτομερής και γεμάτη πληροφορίες για διάφορες κοινωνικές καταστάσεις, παρά να επιβάλλει σε κάποιον πως δεν πρέπει να συμπεριφερθεί και τι πρέπει και δεν πρέπει να κάνει.


- Θα πρέπει να ταιριάζει με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού ή του ενήλικα και να είναι κυριολεκτικά ακριβής, λόγω της δυσκολίας κατανόησης του μεταφορικού λόγου, που συνήθως συναντάται στα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού.


• π.χ. Η πρόταση «Ο μπαμπάς πάει το πρωί για δουλειά.», για να είναι κυριολεκτικά ακριβής, θα πρέπει να είναι:


• «Συνήθως ο μπαμπάς πάει το πρωί για δουλειά.».


- Σε μια Κοινωνική Ιστορία μπορεί να εισαχθεί μια εικόνα που να σχετίζεται με το κεντρικό θέμα της Ιστορίας. Υπάρχει η δυνατότητα αυτού, εάν γνωρίζουμε ότι το παιδί ενδιαφέρεται για αυτόν τον τρόπο απεικόνισης και εάν έχει την δυνατότητα συσχέτισης του κειμένου με την εικόνα. Εάν επιλέξουμε να χρησιμοποιήσουμε εικόνα είναι επιθυμητό να τροποποιηθεί αφαιρώντας γύρω τμήματα για να μην είναι έντονο το ερέθισμα και να μην δίνει περιττές πληροφορίες.


- Μια Κοινωνική Ιστορία μπορεί να έχει τίτλο. Ο τίτλος πρέπει να πληρεί όλα τα προαναφερθέντα κριτήρια. Μπορεί να αναφέρεται το σημαντικότερο σημείο της Ιστορίας ή μπορεί ο ίδιος ο τίτλος να διατυπώνεται με ερώτηση μερικής αγνοίας (π.χ. «Τι μπορώ να κάνω στην ώρα του διαλείμματος;)


Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν και πολλές αισθητηριακές δυσκολίες. Για παράδειγμα, δε μπορούν να ανεχτούν πάνω τους συγκεκριμένες υφές ρούχων με αποτέλεσμα να μη δέχονται εύκολα να ντυθούν και αν το δεχτούν δε μπορούν να συγκεντρωθούν σε κάποια δραστηριότητα ή είναι υπερβολικά υπερδραστήρια και ίσως επιθετικά. Το ίδιο συμβαίνει με δυνατούς θορύβους, με το μπάνιο, με το πλύσιμο των δοντιών, με τη μετάβαση σε μέρη με πολύ κόσμο, με τη σωματική επαφή κ.α. Οι δυσκολίες που μπορεί να εμφανιστούν είναι ποικίλες και διαφορετικές κατά περίπτωση όπως και οι αντιδράσεις που αυτές προκαλούν. Παιδιά με αυτές τις δυσκολίες βοηθούνται με τη χρήση ενός άλλου είδους ιστορίας που λέγονται «αισθητηριακές ιστορίες» (sensory stories).


Οι «αισθητηριακές ιστορίες» είναι ιστορίες αισθητηριακής απευαισθητοποίησης και φτιάχνονται με την ίδια φιλοσοφία που φτιάχνονται και οι κοινωνικές ιστορίες, διέπονται από τους ίδιους κανόνες και εξυπηρετούν παρόμοιους σκοπούς. Δηλαδή οργανώνουν το παιδί και το βοηθούν να έχει κοινωνικά αποδεκτές αντιδράσεις. Φτιάχνονται από εξειδικευμένο, στις κοινωνικές ιστορίες και την αισθητηριακή ολοκλήρωση, λογοθεραπευτή ή εργοθεραπευτή μαζί με το παιδί, είναι σύντομες περιεκτικές και σαφείς. Επίσης οι αισθητηριακές ιστορίες περιέχουν και σκίτσα που βοηθούν το παιδί οπτικά να καταλάβει τι πρέπει να κάνει και κάτω από την εικόνα η λεζάντα εξηγεί λεκτικά στο παιδί πώς να φερθεί.


Οι αισθητηριακές ιστορίες βοηθούν το παιδί να χρησιμοποιεί αισθητηριακές στρατηγικές για να «ηρεμήσει» με σκοπό να ανταπεξέλθει σε αισθητηριακά δυσάρεστες καταστάσεις. Όταν διαβάζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει αποτελεσματικές ρουτίνες για να διαχειριστεί τις αισθητηριακές εμπειρίες που περιβάλλουν τις τυπικές καθημερινές δραστηριότητες


Με τη χρήση αισθητηριακών στρατηγικών χαλάρωσης όπως οι αγκαλιές του παιδιού στο ίδιο του το σώμα, το να φοράει βαριά τσάντα, το να σκουπίζει σφιχτά το στόμα του με μία πετσέτα, το παιδί μαθαίνει τρόπους να χειριστεί επιτυχώς τη κατάσταση και να συμμετάσχει λειτουργικά στις δραστηριότητες


Παιδία με αισθητηριακές ιδιαιτερότητες πολλές φορές αντιλαμβάνονται τις καθημερινές αισθήσεις ως πολύ δυσάρεστες. Αισθητηριακές εμπειρίες που για τη πλειοψηφία των ανθρώπων είναι αποδεκτές, τα άτομα με αισθητηριακές δυσκολίες τις αντιλαμβάνονται ως πολύ άβολες, επίπονες και δυσάρεστες. Έτσι τα παιδιά αυτά έχουν δυσκολία να συμμετάσχουν πλήρως σε δραστηριότητες, επιδεικνύουν συχνά αρνητικές συμπεριφορές ή αποφέυγουν πλήρως τη συμμετοχή.


Τα κύρια στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις αισθητηριακές ιστορίες και μπορούν να μας βοηθήσουν να τις «στήσουμε» πιο ολοκληρωμένα είναι :


• Αισθητηριακές στρατηγικές


Οι αισθητηριακές ιστορίες χρησιμοποιούν ειδικά σχεδιασμένες αισθητηριακές στρατηγικές για να βοηθήσουν το παιδί να χειριστεί δυσάρεστα αισθητηριακά ερεθίσματα που σχετίζονται με συγκεκριμένες δραστηριότητες. Οι στρατηγικές βασίζονται στη θεωρία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης και εφαρμόζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της δραστηριότητας έτσι ώστε το παιδί να δέχεται χαλαρωτικά αισθητηριακά εισερχόμενα στην αρχή, στη διάρκεια και στην ολοκλήρωση της δραστηριότητας .Οι αισθητηριακές στρατηγικές προμηθεύουν το παιδί με αισθητηριακά εισερχόμενα που το ηρεμούν μέσα από έντονα ιδιοδεκτικά ερεθίσματα (βαθιάς πίεση, ενεργή αντίσταση στη κίνηση) και αργή γραμμική κίνηση.


• Αυτό-εφαρμογή των στρατηγικών


Το παιδί εφαρμόζει τη κάθε αισθητηριακή στρατηγική από μόνο του με σκοπό να έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Μπορεί να εφαρμόσει τα εισερχόμενα υγιούς αυτοερεθισμού με την ένταση και διάρκεια που είναι απαραίτητα για το δικό του μοναδικό αισθητηριακό σύστημα.


• Επιλογή κατάλληλων λέξεων


Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η επιλογή των λέξεων κατά τη δημιουργία των ιστοριών. Χρήση λέξεων όπως «Μπορώ», «Θα μπορούσα», «Μου αρέσει» δίνει στο παιδί την αίσθηση ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Γίνεται χρήση πρώτου ή τρίτου πρόσωπου ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, χρησιμοποιούμε μόνο θετική γλώσσα, κάνουμε προσεκτική επιλογή ρημάτων, χρησιμοποιούμε εναλλακτικό λεξιλόγιο για να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας της ιστορίας και καλύτερης κατανόησης της από το παιδί, κάνουμε προσεκτική και μικρή χρήση μεταφορών και αναλογιών αφού τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να τις κατανοήσουν. Ο τίτλος της κοινωνικής ιστορίας είναι σύντομος, σαφής και απαντά στα περισσότερα βασικά ερωτήματα. Είναι γραμμένος στο α ή γ πρόσωπο, περιέχει θετική γλώσσα, είναι κατανοητός και προκαλεί το ενδιαφέρον του κοινού. Μπορεί να διατυπωθεί και υπό μορφή ερωτήσεως ή να συνοδεύεται από μία μικρή εικόνα.


• Τροποποίηση περιβάλλοντος


Είναι πολλές φορές προτεινόμενο και καλό να δίδονται στο παιδί προτάσεις τροποποίησης του περιβάλλοντος για να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας κατά τη δραστηριότητα.


• Προσαρμοστικότητα


Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των αισθητηριακών ιστοριών είναι η προσαρμοστικότητα τους. Δηλαδή η διαδικασία που επιτρέπει στο θεραπευτή να προσαρμόσει τη κάθε ιστορία στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού. Ο θεραπευτής μπορεί να επιλέξει να εισάγει στην ιστορία μια εναλλακτική αισθητηριακή στρατηγική που να ταιριάζει απόλυτα στο εκάστοτε παιδί ή ακόμα και να εισάγει ψηφιακές φωτογραφίες ή να διακοσμήσει την ιστορία όπως θέλει ο ίδιος ή το παιδί αφού εκτυπωθεί


• Κοινωνικά αποδεκτές στρατηγικές


Οι στρατηγικές των αισθητηριακών ιστοριών έχουν επιλεχθεί προσεκτικά ώστε να είναι κοινωνικά αποδεκτές και να μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα σε δημόσια μέρη χωρίς να τραβούν τη προσοχή του κόσμου στο παιδί


• Τρόπος σύνταξης


Το ιδανικό είναι η ιστορία να συντάσσεται σε χαρτί ή στον υπολογιστή κατά προτίμηση με τη συμμετοχή του παιδιού. Αν αδυνατεί να τη διαβάσει τότε τη μαγνητοφωνούμε για να την ακούει όποτε χρειάζεται


• Οπτικοποίηση


Απλά σχέδια αναπαριστούν την ακολουθία της δραστηριότητας. Έτσι δίδεται στο παιδί μία απλή οπτική αναπαράσταση για να αυξηθεί η κατανόηση, συμπληρώνοντας τα λόγια της ιστορίας. Τα παιδιά έχουν διαφορετικά στυλ μάθησης μεταξύ τους. Έτσι οι αισθητηριακές ιστορίες επιτρέπουν στα παιδιά όχι μόνο να ακούσουν την ιστορία αλλά και να την οπτικοποιήσουν, να δουν τις λέξεις και να «ζήσουν» τις αισθητηριακές στρατηγικές. Τα σχέδια είναι προτιμότερο να είναι ασπρόμαυρα και αν είναι ανάγκη μπορούμε να κυκλώσουμε το σημαντικό τους στοιχείο


• Αυξάνοντας την συνειδητοποίηση

Οι αισθητηριακές ιστορίες βοηθούν τόσο τους ενήλικες όσο και τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα την αισθητηριακή επεξεργασία. Οι ενήλικες έχουν αναφέρει ότι κατανοούν περισσότερο το πώς συγκεκριμένες δραστηριότητες μπορεί να είναι δυσάρεστες για τα παιδιά. Τα παιδιά έχουν νιώσει καλύτερα συνειδητοποιώντας ότι και άλλα παιδιά έχουν παρόμοιες δυσκολίες με αυτά.


Το ανωτέρω άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Special Life» για τον αυτισμό

Μνημονικές τεχνικές

Οι μνημονικές τεχνικές είναι τεχνητά επινοήματα, νοηματικές συσχετίσεις, δηλαδή νοητικά στηρίγματα της φαντασίας που χρησιμοποιεί το άτομο για να μπορέσει να οργανώσει, να τροποποιήσει, δηλαδή να κωδικοποιήσει και να κατανοήσει καλύτερα μια πληροφορία και κατά συνέπεια να την θυμηθεί πιο γρήγορα και πιο εύκολα. Οι λεκτικοί κώδικες και οι νοητικές εικόνες αποτελούν τις βασικές μορφές κωδικοποίησης των πληροφοριών και συνιστούν τα συστατικά στοιχεία μερικών βασικών τεχνικών.


Ο εκπαιδευτικός/εισηγητής είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσει τις μνημονικές τεχνικές με ποικίλους τρόπους.


- Αρχικά μπορεί να διδάξει στους εκπαιδευομένους πώς να δημιουργούν μόνοι του τις δικές του μνημονικές τεχνικές.


- Ο εκπαιδευτικός μπορεί επίσης, να ενθαρρύνει τη χρήση των μνημονικών τεχνικών, με το να διδάξει στους εκπαιδευομένους του, προτού ακόμη του παρουσιάσει το προς μάθηση υλικό.


- Ο εκπαιδευτικός μπορεί να επιβάλει στο εκπαιδευόμενό του να χρησιμοποιήσει μια μνημονική τεχνική με το να του παρουσιάσει το προς μάθηση υλικό δομημένο και επεξεργασμένο.


- Με τις μνημονικές τεχνικές οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διευκολύνουν τη μάθηση και να μεγιστοποιήσουν τη μνημονική ικανότητα των εκπαιδευομένων.


• Μερική Μάθηση (part learning)


Όταν το άτομο προσπαθεί να απομνημονεύσει μια λίστα αντικειμένων που είναι παρόμοια, τείνει να θυμάται τα αντικείμενα που βρίσκονται στην αρχή και στο τέλος της λίστας. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί «σπάζοντας» τη λίστα σε μικρότερες.


• Μνημοτεχνική του χώρου (loci, από τη λατινική λέξη Locus-loci που σημαίνει χώρος»)


Το άτομο συνδέει τα αντικείμενα με συγκεκριμένο τόπο όταν χρειάζεται προκειμένου να θυμηθεί.


• Ακροστιχίδα


Είναι μια τεχνική κατάλληλη για απομνημόνευση πληροφοριών για μεγάλα χρονικά διαστήματα.


• Λέξεις – κλειδιά


Η τεχνική της λέξης – κλειδί χρησιμοποιείται κυρίως για την εκμάθηση λέξεων ξένων γλωσσών, αλλά έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία και για την εκμάθηση της γλώσσας γενικά, της ορθογραφίας, της φυσικής, της ιστορίας, των κοινωνικών επιστημών, των μαθηματικών κ.ο.κ.




• Μνημοτεχνική Yodai


Πρόκειται για ιαπωνικό σύστημα που χρησιμοποιεί νοητικές εικόνες, ποιήματα και τραγούδια.


• Ρίμα
Με φράση σε ρίμα ή τραγούδι μπορούν να απομνημονευθούν και να ανακληθούν ευκολότερα πληροφορίες, κανόνες, ημερομηνίες κλπ.


• Αστείες συσχετίσεις


Είναι μια χρήσιμη τεχνική για να θυμάται κανείς ονόματα, λέξεις ξένου λεξιλογίου κλπ.


• Μέθοδος σύνδεσης (link method)






Είναι μια μέθοδος κατάλληλη για την εκμάθηση μιας λίστας αντικειμένων. Στην περίπτωση αυτή γίνεται σύνδεση κάθε αντικειμένου της λίστας με το επόμενο, με τη βοήθεια νοητικών εικόνων.


• Μέθοδος αριθμός – λέξεων (peg – type mnemonics)






Πρώτα μαθαίνεται μια απλή ομοιοκαταληξία, όπως η παρακάτω:


Ένα – χτένα έξι – τελέψει


Δύο – κρύο επτά – λεφτά


Τρία – τελεία οκτώ – πλεκτό


Τέσσερα – έφερα εννιά – μπανανιά


Πέντε – φέγγε δέκα – στέκα


Στη συνέχεια τα στοιχεία που πρέπει να θυμηθεί το άτομο συνδυάζονται με τη σχετική συνδετήρια λέξη. Δηλαδή, αν πρέπει να θυμηθεί τη λέξη «μαλλιά», φαντάζεται κάποιον να χτενίζει τα μαλλιά του.


• Εννοιολογική κατηγοριοποίηση






Είναι μια τεχνική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για λίστες αντικειμένων, ονομάτων κ.α.


Οι τεχνικές που αναφέρθηκαν παραπάνω περιλαμβάνουν εσωτερικές μνημονικές στρατηγικές. Ωστόσο οι σύγχρονοι ψυχολόγοι ασχολήθηκαν και με τα εξωτερικά μνημονικά βοηθήματα, δηλαδή τεχνάσματα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το άτομο για να διευκολύνουν τη μνήμη. Ένα συνηθισμένο παράδειγμα εξωτερικού μνημονικού βοηθήματος είναι η κράτηση σημειώσεων σε μια ομιλία. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα έχει αποδειχθεί ότι οι μαθητές μπορούν να ανακαλέσουν περισσότερες πληροφορίες όταν έχουν κρατήσει σημειώσεις.


Βιβλιογραφία


1. Κολιάδη, Εμμ. (2007). Θεωρίες μάθησης και εκπαιδευτική πράξη: γνωστικές θεωρίες, τ. Γ΄ , Αθήνα.


2. Κολιάδη, Εμμ. (2007). Γνωστική Ψυχολογία – Γνωστική Νευροεπιστήμη και Εκπαιδευτική Πράξη: Μοντέλο επεξεργασίας Πληροφοριών, Αθήνα.


3. Βοσνιάδου, Στ. (2004). Γνωσιακή Επιστήμη – η νέα επιστήμη του νου, εκδ. Gutenberg.

Ενημέρωση των άλλων παιδιών στο σχολείο για το συμμαθητή τους

Γεια σου! θα σου μιλήσω για τον νέο σου συμμαθητή που είναι λίγο διαφορετικός από τα άλλα παιδιά γιατί έχει κάτι που λέγεται διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, Ξέρεις το όνομα αυτού του παιδιού;

Ένα παιδί που κάθεται σε αναπηρικό καροτσάκι γνωρίζεις ότι δεν μπορεί να περπατήσει. Ένα παιδί που είναι τυφλό δεν μπορεί να δει. Αυτά τα παιδιά έχουν αναπηρίες. Η διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή είναι και αυτή μια αναπηρία.

Τα παιδιά με αναπηρία είναι όπως εσύ, αγαπούν, χαίρονται, λυπούνται, θυμώνουν και θέλουν να κάνουν ότι κι εσύ, έχουν όμως κάποιες δυσκολίες.

Εσύ τα καταφέρνεις καλά σε μερικά πράγματα, ενώ σε άλλα δεν είσαι τόσο καλός. Το ίδιο συμβαίνει και με τα  παιδιά με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή . Ορισμένα πράγματα τα κάνουν πολύ καλά και σε άλλα δυσκολεύονται. Σε παρακαλώ πες μου τα πράγματα στα οποία τα καταφέρνεις καλά και τα πράγματα που σε δυσκολεύουν. Κάνε το ίδιο και για τον συμμαθητή σου.

Τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να συζητούν και να παίζουν με τους συμμαθητές τους. Προτιμούν να παίζουν μόνα τους. Μπορείς με τη βοήθεια του δασκάλου ή της δασκάλας σου, να εξηγήσεις και να δείξεις στο νέο σου συμμαθητή που έχει διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή πώς να παίξει μαζί σου. Θα διασκεδάσετε και οι δύο!!! Πες μου, τι παιχνίδια μπορείς να παίξεις με τον συμμαθητή σου αυτόν;

Ο νέος σου συμμαθητής μπορεί να μην μιλάει όπως εσύ. Μπορεί και να μη μιλάει καθόλου. Ίσως δεν μπορεί να μιλήσει τώρα, όμως σε καταλαβαίνει όταν του μιλάς με απλά λόγια και αργά. Μπορεί να μιλάει λίγο ή να επαναλαμβάνει ότι του λες. Μη θυμώνεις, δεν το κάνει επειδή θέλει να σε κοροϊδέψει, αλλά γιατί δεν μπορεί να μιλήσει όπως εσύ. Σιγά – σιγά θα μάθει.

Τα παιδιά αυτά μπορεί να μιλούν συνέχεια για το ίδιο πράγμα, για παράδειγμα τους δεινόσαυρους ή τα τρένα. Για να βοηθήσεις αυτά τα παιδιά, πρέπει να τους θυμίζεις ότι επιτρέπεται να μιλούν για τα πράγματα που αγαπούν μόνο ορισμένες ώρες, για παράδειγμα στα διαλείμματα. Αυτό πρέπει να το επαναλαμβάνεις κάθε φορά που γίνεται μέχρι να το καταλάβουν

Καμιά φορά μπορεί ένας συμμαθητής σου να σου κάνει πλάκα και να σε πειράζει. Τα παιδιά αυτά δεν μπορούν να καταλάβουν πότε τους λες ένα αστείο. Πρέπει να τους πεις: «αυτό ήταν αστείο» ή «σου έκανα πλάκα».

Καμιά φορά κάνεις κάτι που ενοχλεί τους συμμαθητές σου. Το καταλαβαίνεις όμως και σταματάς αμέσως. Τα παιδιά με  διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή δεν καταλαβαίνουν ότι σε ενοχλούν. Πρέπει, μαζί με τη δασκάλα να τους εξηγήσετε ότι αυτό που κάνουν είναι ενοχλητικό. Αν το επαναλάβει θα του το πείς πάλι.

Όταν σου δείξω παιδιά που γελούν ή είναι στεναχωρημένα ή θυμωμένα μπορείς να μου πεις τι δείχνουν τα προσωπάκια που βλέπεις και είναι χαρά, λύπη, θυμός. Τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να καταλάβουν τι σημαίνουν αυτά τα προσωπάκια. Μπορεί να τους χαμογελάσεις και αυτά να μη σου δώσουν σημασία. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν μπορούν να καταλάβουν ότι θέλεις να γίνεις φίλος τους. Πρέπει να τους πεις: «θέλω να γίνουμε φίλοι» ή «θέλω να παίξουμε»

Έμαθες από τους γονείς και τους δασκάλους ότι δεν είναι ευγενικό να λες σε κάποιον «είσαι άσχημος», «είσαι χοντρός», «είναι μυξιάρης».

Οι δάσκαλοι και οι γονείς σου, σου μαθαίνουν να είσαι ευγενικός και να λες «παρακαλώ» και «ευχαριστώ».

Τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται να μάθουν τέτοιους κανόνες. Αν ένα παιδί σου πει για παράδειγμα «είσαι άσχημος», εξήγησέ του ότι αυτό δεν είναι σωστό, ότι δεν πρέπει να το ξαναπεί. Το ίδιο να του λές και όταν μιλάει έτσι στους άλλους.

Όπως κατάλαβες ο νέος σου συμμαθητής είναι λίγο διαφορετικός από εσένα.

Θέλει να γίνετε φίλοι αλλά δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει.

Γι αυτό κάνε την αρχή εσύ.

Αν είσαι υπομονετικός μαζί του και του εξηγείς τι θέλεις να κάνετε μαζί, θα γίνετε πολύ καλοί φίλοι, γιατί είναι ένα πολύ καλό παιδί, αυθόρμητο και ειλικρινές.

Πώς να αναγνωρίσετε προβλήματα συμπεριφοράς στο παιδί σας

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς προϋποθέτει έγκαιρη διαπίστωση σε πρώιμα στάδια. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την παρατήρηση της συμπεριφοράς των παιδιών αρχικά από τους γονείς και κατόπιν από τους δασκάλους. Οι παρατηρήσεις θα πρέπει να στρέφονται εκτός από την ορατή συμπεριφορά και σε μη έκδηλα στοιχεία που αφορούν τις εσωτερικές, ψυχικές διεργασίες.

Συνήθως τα πρώτα σημάδια παρουσιάζονται στο σωματικό τομέα με δυσλειτουργίες στο πεπτικό, στο κυκλοφοριακό, στην αναπνοή, στην κίνηση.

Στη συμπεριφορά μπορεί να διαπιστωθούν αλλαγές στην έκφραση, στη μάθηση και στην επίδοση και στον κοινωνικό τομέα. Εξαιτίας της αδιαφορίας και της απέχθειας προς το σχολείο και τις σχολικές εργασίες, της ελλιπούς προσοχής και της παρώθησης, των γλωσσικών, αντιληπτικών και κινητικών διαταραχών παρατηρείται μειωμένη μάθηση και μερική ή ολική πτώση της επίδοσης.

Στην έκφραση παρουσιάζονται διαταραχές στη γλώσσα, δυσθυμίες, άγχος, ορμητικότητα, καταστροφικές τάσεις κ.α.

Στον κοινωνικό τομέα παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα κατά τη διαδικασία κοινωνικοποίησής τους. Έλλειψη συνεργασίας, ελλιπής ή αδιαφοροποίητη ικανότητα για επαφή και ανάπτυξη σχέσεων, μέτρια κοινωνική ενσωμάτωση, δυσαρέσκεια και καβγάδες είναι μερικά από τα πιο συχνά συμπτώματα. Τα παιδιά με προβλήματα στη συμπεριφορά, ακόμη και σε αυτή την ηλικία, δεν τηρούν κοινωνικό – πολιτιστικούς κανόνες. Καταπατούν ή αρνούνται την παράδοση, τα ήθη, τα έθιμα, τις αρχές και τις αξίες της κοινωνίας.



Στο ψυχολογικό επίπεδο υποφέρουν από χρόνιες ψυχικές συγκρούσεις και άσχημα βιώματα, τα οποία είτε προκαλούν αποδιοργάνωση της συμπεριφοράς τους ή εσωτερικές συγκρούσεις. Σε γενικές γραμμές δεν έχουν πάρει τον απαραίτητο ψυχικό και πνευματικό εξοπλισμό για να αντιμετωπίσουν τη ζωή.

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι τα προβλήματα συμπεριφοράς χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Στις αντιδραστικές ή περιβαλλοντικές διαταραχές της συμπεριφοράς για τις οποίες ευθύνεται το περιβάλλον και για το λόγο αυτό το παιδί παρουσιάζει προβλήματα σε ένα συγκεκριμένο χώρο, ενώ σε ένα άλλο περιβάλλον η συμπεριφορά του είναι καλή. Στη συνέχεια έχουμε τα προβλήματα συμπεριφοράς οργανικού τύπου, όπου κατατάσσεται το υπερκινητικό σύνδρομο, η αντιληπτική έκπτωση, η συναισθηματική ρηχότητα, η παρορμητικότητα και οι διαταραχές στην προσοχή, στη μνήμη, στη μάθηση και στη σκέψη. Τέλος υπάρχουν τα προβλήματα συμπεριφοράς αντικοινωνικού τύπου, τα οποία εκδηλώνονται με την ψευδολογία, την κλοπή, την επιθετικότητα, τις καταστροφές και τις θηριωδίες.

Κάθε παιδί με προβληματική συμπεριφορά χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και ίσως σε κάποια περίοδο της σχολικής ζωής του να χρειαστεί ειδική εκπαιδευτική αγωγή. Το είδος της ειδικής βοήθειας, καθώς και η διάρκειά της, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα αποτελέσματα της διάγνωσης και της αξιολόγησης του προβλήματός του. Με άλλα λόγια είναι απαραίτητο να διερευνηθούν διαγνωστικά οι ειδικές εκπαιδευτικές, κοινωνικές, ψυχολογικές ανάγκες του παιδιού, προκειμένου να αποφασιστούν τα εξής:

• Αν το συγκεκριμένο παιδί χρειάζεται ειδική θεραπευτική αγωγή.

• Ποιος ή ποιοι θα υλοποιήσουν ένα κατάλληλο πρόγραμμα εκπαιδευτικής αγωγής.

• Πότε και που.

• Με ποια μέσα.

Συμπερασματικά, τα προβλήματα συμπεριφοράς αποτελούν δυσκολίες που παρατηρούνται μέσα στο σύστημα άτομο-περιβάλλον και η μελέτη ή η αντιμετώπισή τους δεν επικεντρώνεται μόνο στο άτομο ανεξαρτήτως περιβάλλοντος (σχολικού ή οικογενειακού). Πρέπει να αντιμετωπίζονται πολυπαραγοντικά, διεπιστημονικά και εξατομικευμένα