Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι θεωρία και θεραπευτική παρέμβαση που αναπτύχθηκε αρχικά από την Dr. Ayres, εργοθεραπεύτρια και Νευροεπιστήμονα, στην Αμερική τη δεκαετία του 70. Από τότε ως σήμερα η θεωρία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης και οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που προκύπτουν από αυτή έχουν μελετηθεί, τεκμηριωθεί και αναβαθμιστεί από πολλούς καταξιωμένους επιστήμονες. Σήμερα είναι η περισσότερο μελετημένη και περισσότερο χρησιμοποιούμενη μέθοδος για παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες στην Αμερική και στην Ευρώπη .
Σύμφωνα με την θεωρία αυτή ΄΄ η κατάλληλη δράση και συμπεριφορά των παιδιών βασίζεται στη λήψη, την επεξεργασία και την ερμηνεία των πληροφοριών που εισέρχονται από το περιβάλλον μέσω των αισθητηριακών συστημάτων ΄΄. Λέγοντας αισθητηριακά συστήματα πέρα από τα ευρέως γνωστά όπως : η όραση – οπτικό, η γεύση- γευστικό, η ακοή – ακουστικό, η αφή – απτικό υπάρχουν άλλα δύο λιγότερο γνωστά συστήματα, το αιθουσαίο και το ιδιοδεκτικό σύστημα. Η παρέμβαση που προκύπτει από τη θεωρία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης βασίζεται κυρίως, στο αιθουσαίο, το απτικό και το ιδιοδεκτικό σύστημα . Τα 2 τελευταία πολλές φορές αναφέρονται και σαν σωματαισθητηριακό (somatosensory)σύστημα.
Τα εισερχόμενα από 3 βασικές αισθήσεις (αφή, κίνηση, θέση στο χώρο) σε συνδυασμό με το ακουστικό και το οπτικό σύστημα βάζουν τη βάση για την ανάπτυξη του ώριμου κινητικού προγραμματισμού, την συντονισμένη χρήση των 2 μερών του σώματος, την ισορροπία, τον οπτικοκινητικό συγχρονισμό, την σωματογνωσία, την ομιλία, την οπτική αντίληψη και τη συναισθηματική σταθερότητα.
H Dr. Ayres παρατήρησε ότι παιδιά με δυσκολίες μάθησης ήταν συνήθως, αδέξια, με φτωχές δεξιότητες κινητικού προγραμματισμού, και με ιδιαίτερες προτιμήσεις ή αποφυγές σε ποικίλα αισθητηριακά εισερχόμενα ερεθίσματα (π.χ. στην κίνηση, σε υφές ρούχων ή φαγητών).
Η υπόθεσή της ήταν ότι τα παιδιά αυτά ήταν ικανά να προσλαμβάνουν τα αισθητηριακά εισερχόμενα μέσω των αισθητηριακών υποδοχέων αλλά τα εισερχόμενα δεν υφίστανται την φυσιολογική επεξεργασία στον εγκέφαλο και το εγκεφαλικό στέλεχος με αποτέλεσμα τα παιδιά αυτά να μην παράγουν κατάλληλες και αποτελεσματικές προσαρμοστικές αντιδράσεις.
Τι είναι η προσαρμοστική αντίδραση?
Αν για παράδειγμα ένα παιδί κάνει κούνια και αρχίζει να ζαλίζεται τότε η κατάλληλη προσαρμοστική αντίδραση θα είναι να πηδήξει από την κούνια ή με οποιοδήποτε τρόπο να σταματήσει το κούνημα . Όταν, όμως, ο εγκέφαλος δεν επεξεργάζεται καλά αυτό που συμβαίνει τότε το παιδί συνεχίζει να κουνιέται μέχρι που ίσως να κάνει και έμετο. Αυτή είναι μια ακατάλληλη προσαρμοστική αντίδραση.
Τι είναι η Δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης?
Ο όρος ¨δυσλειτουργία αισθητηριακής ολοκλήρωσης¨ χρησιμοποιείται για να περιγράψει την δυσκολία στην σωστή επεξεργασία των αισθητηριακών εισερχομένων. Υπάρχουν πολλά είδη στην συγκεκριμένη δυσλειτουργία και γιαυτό τα παιδιά που λέμε ότι έχουν προβλήματα Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης και χρειάζονται αυτή τη θεραπεία μπορεί να είναι τελείως διαφορετικά μεταξύ τους.
Γιαυτό το λόγο είναι απαραίτητη η λεπτομερής και πλήρης αξιολόγηση της εικόνας ενός παιδιού από ειδικευμένο στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση Εργοθεραπευτή τόσο με ειδικά τεστ όσο και με κλινικές παρατηρήσεις.
Ενδείξεις για Δυσλειτουργία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης.
Δάσκαλοι και γονείς συχνά παρατηρούν τα παρακάτω συμπτώματα/ενδείξεις τα οποία τους οδηγούν στην αξιολόγηση των αισθητηριακών συστημάτων.
Στατικός Έλεγχος
ρίχνει το κεφάλι όταν κάθεται
χρειάζεται υποστήριξη όταν στέκεται πολύ ώρα όρθιος
καμπουριάζει
Λεπτή Κίνηση
δυσκολία στον χειρισμό αντικειμένων όπως το ψαλίδι
ασυνήθιστες λαβές σε αντικείμενα ή πολλή δυνατές ή αδύναμες (π.χ. μολύβι)
δυσκολίες στο δέσιμο κορδονιών, στο κούμπωμα κτλ.
Αδρή Κίνηση
το πήδημα, το τρέξιμο, το κουτσό γίνονται με περίεργο τρόπο ή ακόμη και καθόλου
παραπατάει, σκοντάφτει και πέφτει εύκολα πάνω σε άλλους ή αντικείμενα
δυσκολίες σε αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, το τέννις (ανάλογα με την ηλικία του παιδιού), το ποδήλατο και γενικώς αδεξιότητα
Αντιληπτικές Δεξιότητες
δυσκολία στην ταύτιση ή συσχέτιση αντικειμένων
χάνει γραμμές στην αντιγραφή ή το διάβασμα
δυσκολία στην κατασκευή παζλς
Γνωστικές Δεξιότητες
διασπαστικότητα
δυσκολία στη γενίκευση των γνώσεων
συνήθως κανονικό I.Q.
Ψυχοκοινωνικές Δεξιότητες
χαμηλή αυτοεκτίμηση
συναισθηματικά ξεσπάσματα
θυμώνει σχετικά εύκολα
Αισθητηριακή Επεξεργασία
υπερευαισθησία σε αισθητηριακά εισερχόμενα ερεθίσματα
αγγίζει τα πάντα ή αποφεύγει να αγγίζει
δεν ανέχεται τις αγκαλιές/λατρεύει τη σωματική επαφή
φοβάται την κίνηση/λατρεύει να κινείται συνεχώς
ληθαργικότητα/υπερδραστηριότητα
Η δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης αποτελεί ξεχωριστή διαγνωστική κατηγορία συνήθως, όμως, συνυπάρχει με άλλα διαγνωσμένα θέματα και η κλινική εμπειρία έχει δείξει πως συνήθως τα προβλήματα Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης εμφανίζονται στις παρακάτω διαγνώσεις :
1. Μαθησιακές δυσκολίες.
2. Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα.
3. Αναπτυξιακές δυσλειτουργίες κινητικού συντονισμού και Δυσπραξίες.
4. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές.
5. Γενετικά σύνδρομα.
